آشنایی با انواع کلید برق و کاربردهای هر کدام

کلید برق یا سوئیچ وسیله ای است که جهت قطع و وصل جریان برق در یک مدار مورد استفاده قرار می گیرد. در بازار مدل های مختلفی از کلید برق طراحی و تولید شده است که هر کدام کاربردها و ویژگی های مخصوص به خود را دارند. برخی از مدل های کلید برق برای ساختمان و روشنایی منازل و مکان های مختلف و برخی دیگر در صنعت به منظور کنترل جریان مدارها به کار گرفته می شوند. به طور کلی، برای دسته بندی کلید های برق از پارامترهای مختلفی همچون شکل ظاهری، کاربرد، نوع مدار، مقدار جریان، نوع کنترل، نحوه عملکرد و … استفاده می شود.

در این مقاله قصد داریم به معرفی و بررسی انواع کلید برق و کاربرد هر کدام بپردازیم. اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات لازم در این زمینه هستید، با آموزشگاه فنی حرفه ای پایتخت فناوری همراه باشید.

معرفی انواع کلید برق

ما در این بخش به انواع کلید برق پرداخته ایم:

1- انواع کلید برق مکانیکی

کلیدهای برق مکانیکی با فشار دادن، رها کردن و جابجایی، عمل قطع و وصل کردن جریان را انجام می دهند. این کلیدها در زمینه های مختلف خانگی، صنعتی، نظامی و … کاربرد دارند. اما بیشترین استفاده از کلید برق مکانیکی در صنعت ساختمان و جهت روشنایی است.

همچنین بخوانید:انواع فیوز و کاربرد هر یک

کلید های برق مکانیکی براساس عوامل مختلفی مانند تعداد کنتاکت ها، روش تحریک و عمل کردن، تعداد پل ها و راه ها، نوع عملکرد و ساختار، وضعیت و … دسته بندی می شوند. معمولا برای تقسیم بندی کلیدهای مکانیکی برق از فاکتور تعداد پل ها و راه ها استفاده می گردد. پل یا قطب نشان دهنده تعداد مدارهای قدرت جدا است که می تواند توسط کلید سوئیچ شود. تعداد راه ها نیز نشان دهنده تعداد حالاتی است که جریان می تواند از طریق سوئیچ عبور کند. اکثر کلیدهای برق به شکل یک یا دو راه طراحی شده اند.

کلید برق تک پل

این کلید از یک کنتاکت ورودی و یک کنتاکت خروجی تشکیل شده و به عنوان یک کلید پایه قطع و وصل شناخته می شود. با استفاده از این کلید در یک مکان فقط می توان یک سیستم را روشن و خاموش کرد. مهمترین و اصلی ترین کاربرد کلید تک پل در سیستم روشنایی ساختمان ها مانند منازل مسکونی، اداری و … است. در صورتی که می خواهید اطلاعات بیشتری کسب کنید مقاله “راهنمای جامع کلید تک پل (انواع + کاربرد ها + روش سیم کشی)” را بخوانید.

کلید برق دو پل

یک کلید برق دو پل در واقع دو کلید تک قطبی تک پل در یک قاب هستند. این کلید برق به وسیله دو کنتاکت برق و به صورت مجزا مورد استفاده قرار می گیرد. این کلید نیز برای کنترل روشنایی ساختمان ها به کار گرفته می شود. در صورت علاقه مند بودن می توانید مقاله “کلید دو پل: طرز کار + انواع + نحوه نصب و سیم کشی” را بخوانید.

کلید برق تبدیل

یکی دیگر از رایجترین انواع کلید برق، کلید تبدیل است. مکانیزم این کلید مشابه کلید تک پل است؛ اما با این تفاوت که با استفاده از کلید تبدیل می توان یک وسیله یا یک لامپ روشنایی را از دو نقطه متفاوت روشن و خاموش کرد. برای مثال در ورودی راه پله ها و راهروها یک کلید تبدیل جهت روشن کردن لامپ و در انتهای این مسیر یک کلید تبدیل دیگر برای خاموش کردن همان لامپ در نظر گرفته می شود. در صورت علاقه مند بودن می توانید مقاله “راهنمای جامع کلید تبدیل ” را بخوانید.

همچنین بخوانید: معرفی اجزای تابلو برق ساختمان

کلید برق صلیبی

از این نوع کلید برق برای ارتباط بین دو کلید برق تبدیل استفاده می شود. اگر بخواهید یک یا چند لامپ را از چند نقطه متفاوت روشن و خاموش کرده یا جریان یک وسیله یا سیستم برقی را کنترل کنید، باید به سراغ استفاده از کلید برقی صلیبی بروید. در صورت علاقه مند بودن می توانید مقاله “راهنمای جامع کلید صلیبی (انواع + کاربرد ها + روش سیم کشی)” را بخوانید.

کلید برق فشاری

در این نوع کلید برق با استفاده از تماس لحظه ای جریان برق قطع یا وصل می شود. تا زمانی که این نوع کلید برق را فشار دهید و این فشار ادامه داشته باشد، کنترل جریان را در دست خواهید داشت. برای مثال اگر با فشار کلید برق وصل شود، مادامی که دست تان را از روی آن برداشته و دیگر فشاری به آن وارد نکنید، جریان قطع می شود.

کلید برق اهرمی

یکی دیگر از انواع کلید برق که بیشتر برای کنترل روشنایی استفاده می شود، می توان کلید برق اهرمی را نام برد. این نوع کلید برق معمولا دو یا بیشتر از دو وضعیت دارد. شما می توانید از این کلید برق علاوه بر سیستم روشنایی، جهت کنترل جریان برق در موارد دیگر نیز بهره ببرید. این کلید برای سویچ کردن جریان های بزرگ حتی 10 آمپر و جریان های کوچک مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع کلید برق روشنایی

از زمان اختراع اولین کلید برق روشنایی تا به امروز، پیشرفت های زیادی صورت گرفته و مدل های مختلفی از کلید طراحی و تولید شده اند. این کلید ها با اینکه در ظاهر، ساختار، اندازه و ابعاد، نحوه عملکرد و … با یکدیگر تفاوت هایی دارند، اما هدف اصلی همه آن ها روشن و خاموش کردن چراغ ها و لامپ های به کار رفته در مکان های مختلف مانند ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری و … است.

کلید برق تایمر دار

افرادی که می خواهند جریان برق یک سیستم مانند سیستم روشنایی اتاق های منزل یا محل کار آن ها به صورت خودکار قطع و وصل شود باید به سراغ کلید برق تایمر دار بروند. تایمر این کلیدها قابل تنظیم بوده و می توان زمان روشن یا خاموش شدن آن ها را مشخص کرد. برای مثال از کلید تایمر دار در راهروها، فضاهای باز، نماهای ساختمان و … استفاده می شود که در یک زمان مشخص طبق برنامه از قبل تنظیم شده روشن و در ساعت مشخص دیگری خاموش می گردند.

کلید برق لمسی

کلید لمسی یکی از جدید ترین و مدرن ترین انواع کلید برق محسوب می شود که معمولا در خانه های هوشمند مورد استفاده قرار می گیرد. بر ای کنترل جریان برق توسط این کلید یک صفحه نمایش لمسی طراحی شده است که حالت های مختلف را در دسترس قرار می دهد.

کلید برق دیمر دار

برای مکان هایی که باید سیستم روشنایی بر اساس شدت نور کنترل شود، کلید برق دیمر دار بهترین گزینه است. این کلید برق به صورت چرخشی یا اهرمی میزان شدت نور را کم و زیاد می کند. معمولا از کلید دیمر دار در مکان هایی همچون سالن های نمایش، سینماها، امکان عمومی و … استفاده می شود.

کلید برق حساس به حرکت

یکی از بهترین انواع کلید جهت کاهش مصرف برق، کلید حساس به حرکت است. این کلید دارای حسگر حرکتی بوده و فقط زمانی که رجکت شی یا فردی را تشخیص دهد عمل می کند. به عنوان مثال از کلید برق موشن یا حرکتی در راهروها استفاده می شود که به محض حرکت افراد روشن شده و پس از مدتی خاموش می شوند. در این نوع از کلیدها مدت زمان روشن بودن چراغ، میزان حساسیت به عبور اجسام و همچنین حساسیت به نور جهت عدم فعالیت در روشنایی روز قابل تنظیم است.

کلید برق فوتوالکتریک

از دیگر مدل های جدید انواع کلید برق که معمولا در خانه های هوشمند از آن استفاده می شود، می توان به کلید فوتوالکتریک اشاره کرد. این کلید حساس به نور بوده و با استفاده از سنسورهای مخصوص، به محض اینکه هوا تاریک و نور محیط داخلی اتاق، پذیرایی یا هر مکان دیگری که در آن نصب شده باشد، کم شود، به صورت خودکار روشن شده و جریان برق را برای روشنایی لامپ ها برقرار می کند.

کلید برق حساس به صدا

کلید برق حساس به صدا یکی دیگر از مدل های کلید برق الکترونیکی محسوب می شود که در خانه های هوشمند مورد استفاده قرار می گیرد. سنسورهای این نوع کلید برق به گونه ای طراحی شده اند که با حساسیت نسبت به صدا لامپ های روشنایی را خاموش یا روشن می کنند.

کلید برق کارتی

کلید کارتی  نسبت به دیگر کلید ها کاربرد کمتری دارد و معمولا در مکان هایی مانند هتل ها از آن استفاده می شود. کنتاکت های این نوع کلید با استفاده از کارت مخصوصی فعال شده و جریان برق را قطع یا وصل می کنند. برای مثال شما در زمان اقامت در اتاق هتلی که از این نوع کلید بهره می برد، باید جهت روشن کردن لامپ ها، کارت مخصوص را درون کلید برق قرار دهید تا سنسورهای کناکت ها فعال شوند.

کلید برق وایرلس

از کلید وایرلس در خانه های هوشمند که سیستم روشنایی آنها از راه دور کنترل می شود، استفاده می کنند. این کلید با کمک فرستنده هایی که دارد می تواند از طریق ریموت کنترل یا حتی نرم افزارهای مخصوص به وسیله تلفن همراه کنترل شود.

کلید برق مجاورتی

این نوع کلید دارای یک سنسور مخصوص است که به محض شناسایی و تشخیص حضور افراد در مکان، فعال می شود. برای مثال زمانی که حضور یک فرد در اتاق تشخیص داده می شود، آشکارساز یا سنسور فرمان روشن شدن خودکار چراغ را صادر می کند و هنگام خروج فرد، این فرمان برای خاموش شدن صادر می شود.

انواع کلید برق الکترونیکی

کلیدهای الکترونیکی انواعی از کلید برق هستند که برای کنترل یا همان قطع و وصل جریان برق نیازی به تماس فیزیکی ندارند. این کلیدها برای مدیریت جریان از راه دور مانند خانه های هوشمند مورد استفاده قرار می گیرند. مزایای کلیدهای الکترونیکی همچون کنترل راحتتر، صرفه جویی در هزینه انرژی و … موجب شده در سالهای اخیر استفاده های زیادی از این نوع کلید برق به ویژه در صنعت ساختمان شود. از مهمترین مدل های کلید برق الکترونیکی می توان موارد زیر را نام برد:

کلید ماسفت

از دیگر انواع کلید برق کلید ماسفت است که در مدارهای سوئیچینگ الکترونیک قدرت مورد استفاده قرار می گیرد. ماسفت دارای سه ترمینال خروجی، مشترک و ورودی است که در واقع قطعه ای کنترل شده با ولتاژ محسوب می شود. با کنترل شدن ولتاژ ترمینال ورودی توسط کنترل مقاومت بین ترمینال های خروجی و مشترک، حالت های ON و OFF برقرار می شوند.

کلید ترانزیستور

در مدارهای سوئیچینگ از این نوع کلید برای اجازه یا عدم اجازه عبور جریان استفاده می شود. زمانی که یک جریان کوچک از طریق ترمینال بیس برقرار می شود، ترانزیستور روشن شده و با کاهش ولتاژ به مقدار منفی کوچک و حذف جریان بیس، خاموش می شود.

کلید IGBT

کلید IGBT یک نوع ترانزیستور دو قطبی دروازه ای عایق بندی شده است که دوراقع ترکیبی از ترانزیستور قدرت اتصال دو قطبی و ماسفت قدرت است. این کلید همانند کلید ماسفت با ولتاژ کنترل می شود و دارای سه ترمینال امیتر، کلکتور و گیت است. این کلید با افزایش ولتاژ بین امیتر و گیت به حالت روشن و با کاهش ولتاژ به حالت خاموش در می آید.

کلید دیود قدرت

برای انجام عمل سوئیچ کردن بین حالت های امپدانس بالا و پایین از کلید دیود استفاده می شود. دیودها که معمولا از مواد نیسمه رسانا مانند سیلیکون ساخته می شوند، می توانند در جریان ها و دمای پیوند بالا کار کنند. در واقع این نوع کلید از دو ترمینال آند و آتد ساخته شده و در زمان اعمال ولتاژ بزرگ، به خاطر اختلاف پتانسیل الکتریکی بین آند و کاتد، عمل سوئیچینگ انجام می شود.

زمانی که پتانسیل الکتریکی آند بیشتر از کاتد باشد، سوئیچ ON می شود و اگر اتصال معکوس به خاطر پتانسیل بیشتر کاتد نسبت به آند اتفاق بیفتد، سوئیچ خاموش یا همان OFF می شود.

کلید تریستور

برای کنترل توان در دستگاه های سوئیچینگ با سرعت بالا از کلید تریستور یا همان یکسو ساز کنترل شده سیلیکونی (SCR) استفاده می شود. این کلید درواقع یک دیود با سه ترمینال آند، کاتد و گیت است که با کنترل ورودی گیت، پایانه های آند و کاتد را فعال یا غیر فعال می کند.

کلید ترایاک

این نوع کلید برق یک سوئیچ دو طرفه است که در کنترل کننده های تنظیم نور، سرعت موتور، فشار و … مورد استفاده قرار می گیرد. مدار معادل SCRهای پشت به پشت با ترمینال گیت کلید ترایاک قابلیت کنترل قدرت AC در هر دو قله مثبت و منفی شکل موج ولتاژ را دارند.

کلید دیاک

کلید دیاک که یک نوع سوئیچ دیودی AC است، درواقع دستگاه سوئیچینگ دو طرفه محسوب می شود که دارای دو ترمینال می باشد. این کلید می تواند بدون در نظر گرفتن ترمینال ها در هر دو جهت فعالیت کند. زمانی که ولتاژ اعمال شده بیشتر از ولتاژ شکست باشد، کلید دیاک در حالت های مسدود سازی مستقیم یا معکوس عمل می کند. اما اگر ولتاژ اعمال شده بیشتر از ولتاژ شکست باشد، با رخ دادن شکست بهمنی، قطعه هدایت می شود.

کلید GTO

کلید جی تی او یک تریستور خاموش شونده با گیت است که به عنوان قطعه ای سوئیچینگ و نیمه هادی دو قطبی به کار می رود. این کلید برق دارای سه ترمینال آند و کاتد و گیت است که با اعمال جریان مثبت به گیت، روشن و با اعمال جریان منفی یا همان پالس منفی به گیت، خاموش می شود.

سوالات متداول

1- بهترین کلید برق کدام است؟

نمی توان به صورت دقیق بهترین کلید برق را مشخص کرد؛ زیرا هرکدام از ساختار و ویژگی ها و کاربردهای خاصی برخوردار است. شما باید با توجه به نوع نیاز، بودجه و سلیقه مناسب ترین نوع را تهیه کنید.

2- تفاوت انواع کلید برق صنعتی با کلید برق های خانگی چیست؟

کلیدهای برق صنعتی با اینکه عمل مشابه قطع و وصل جریان برق را انجام می دهند، اما از ساختار متفاوتی نسبت به کلیدهای برق خانگی برخوردارند. از آنجایی که در محیط های صنعتی مقدار و شدت جریان برق بالاتر است، باید از کلید های قوی تر و ایمن تری استفاده شود.

توجه داشته باشید مجتمع پایتخت فناوری یک آموزشگاه فنی و حرفه ای است که آموزش کلید سازی، آموزش تعمیرات دوربین مدار بسته، آموزش تعمیرات برد را با بهترین کیفیت آموزش و شهریه مناسب برگزار می کند.