آموزش نمایشنامه نویسی

نمایشنامه داستانی است که به طور دقیق و جزئی، صحنه و اتفاقات رخ داده در یک تئاتر یا نمایش را توصیف می کند و اطلاعات جامع و کاملی در مورد فضا و حالت اجرا، دیالوگ ها، حس و حال بازیگران، نحوه طراحی صحنه نمایش، چگونگی ورود و خروج اجرا کنندگان از صحنه تئاتر و عوامل مهم دیگر؛ در اختیار تیم اجرا کننده نمایش (بازیگران، کارگردان، طراح صحنه، نورپرداز، گریمور و …) قرار می دهد.

شاید برای تان جاب باشد که بدانید؛ نمایشنامه نویسی قدمت و تاریخچه ای بسیار طولانی دارد و بنا بر شواهد تاریخی، از زمان یونان باستان (یعنی حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح) نگارش متن نمایش رایج بوده است اما اولین کسی که در طول تاریخ اقدام به تدوین و تالیفِ چارچوب مشخص برای نمایشنامه کرد؛ ارسطو بود.‌ او متون توصیف کننده یک نمایش یا تئاتر را متشکل از چند عنصر یا بخش اصلی می دانست که شامل طرح یا داستان، اخلاق یا شخصیت، گفتار یا بیان، فکر و عقیده و ایدئولوژی، منظره و صحنه آرایی (طراحی صحنه) و آواز و موسیقی پس زمینه می شود.

نمایشنامه نویسی در ایران نیز دارای تاریخی کهن بوده و به قرن ها قبل باز می گردد؛ به گونه ای که در قرنِ هفتمِ بعد از میلاد مسیح، انواع و اقسام نمایشنامه ها (مانند نقالی، سیاه بازی، پرده دری، تعزیه، پرده خوانی، خیمه شب بازی و …) در بین مردم عادی و حتی طبقه اشرافی جامعه محبوب و شناخته شده بود و به طور گسترده در اماکن عمومی و اعیانی اجرا می شد. بعدها در دوران قاجار و مشروطه، نگارش نمایشنامه در ایران دچار تغییر و تحولات عظیمی شد و فرهیختگان و روشنفکران از آن به عنوان ابزاری کارآمد برای ابراز عقاید و افکار اجتماعی و سیاسی خود و حتی نقدِ اوضاع مملکت بهره می گرفتند. این روزها نیز اقشار مختلف جامعه از تماشای تئاترهای درخور و هنرمندانه لذت می برند و نگارش نمایشنامه های خلاقانه و نوآورانه با ایده های بدیع و اصیل، همواره مورد تحسین و استقبال دوستداران هنر و تئاتر واقع می گردد.

عناصر اصلی نمایشنامه

در دیدگان مدرن امروزی، همه نمایشنامه ها از یک سری اصول و قواعد خاص پیروی می کنند و وجودِ عناصر خاصی در همه آن ها به چشم می خورد که مهم ترینِ آن ها عبارت اند از:

• مقدمه چینی و معرفی: نمایشنامه نویس موظف است داستان را به گونه ای مهیج و درگیرکننده آغاز نماید و اطلاعات اولیه داستان را به شیوه ای در اختیار تماشاگران قرار دهد که حس کنجکاوی آن ها برانگیزد (و به دنبال کردن ادامه نمایش ترغیب شان کند) و همزمان، از ابهام و سردرگم شدن مخاطبان نیز جلوگیری به عمل آورد.
• شخصیت پردازی کاراکترها: در یک نمایشنامه استاندارد و اصولی، باید هر شخصیت و یا کاراکتر از جنبه ها و زوایای گوناگون (مانند ویژگی های فیزیکی، احساسی، اعتقادی و …) به خوبی توصیف شود و در طول نمایش به گونه ای کاراکترها شخصیت پردازی شده (و به رشد و توسعه شخصیتی دست یابند) که مخاطبان بتوانند با آن ها همزاد پنداری کرده و به خوبی ارتباط عاطفی و روانی برقرار کنند.
• عناصر هیجان انگیز و غیر یکنواخت: یک متن نمایش باکیفیت و ارزشمند باید حتما برای شخصیت های اصلی خود چالش ها و درگیری هایی را در نظر بگیرد که در رویارویی با آن ها، اضطراب و استرس و نوعی هیجان و دلهره در ذهن و روانِ مخاطبان ایجاد شده و قهرمان داستان با توجه به شخصیت پردازی خود در طول نمایش، بتواند دست به تصمیمات عاقلانه و یا احساسی زده و داستان را به نقطه اوج (بزنگاه یا climax در زبان انگلیسی) برساند.
• نتیجه گیری و خاتمه: نمایشنامه ای که به درستی تدوین و تالیف شود، باید به گونه ای پایان یابد که مخاطبان و تماشاگران از رشد و پردازشِ شخصیتِ کاراکترهای فرعی و اصلی داستان راضی باشند و پاسخ تمامی سوالات و ابهامات خود در خصوص نمایش را بگیرند. به علاوه؛ گره افکنی هایی که نمایشنامه نویس در طول بیانِ روایت خلق کرده است؛ باید در پایان نمایش همگی حل و فصل شده و به عبارت دیگر، موضوع یا مسئله بی نتیجه و نامفهومی در داستان باقی نمانده باشد.

انواع سبک های نمایشنامه نویسی

در طول تاریخ با تغییر و تحول و پیشرفتِ شگرفِ هنر نمایشنامه نویسی، انواع و اقسام متون نمایش با سبک ها و جهت گیریِ موضوعی متفاوت ابداع شده و رشد و توسعه یافته اند که برخی از مهم ترین و شناخته شده ترین آن ها به طور خلاصه عبارت اند از:

• نمایشنامه های کمدی و طنز: ژانر کمدی بیشتر بر خنده و شادی و فراهم آوردن اوقات خوش و مفرح برای مخاطبان تاکید دارد؛ در حالی که سبک نمایش طنز بیشتر بر بیان حقایق تلخ و ناخوشایند با بهره گیری از عناصر کمدی تمرکز دارد.
• نمایش های درام و ملو دارم: در این نوع آثار هنری و ادبی معمولا به جنبه های خاصی از زندگی روزمره و عادی پرداخته می شود و زمانی که از عناصر کمدی و طنز در داستان نمایش استفاده گردد، به این اثر ملو درام گفته می شود.
• نمایشنامه های تاریخی: همانطور که از نام آن ها پیداست، این متون نمایشی به بیان حقایق و رویدادهای تاریخی می پردازند و درون مایه و تم آن ها (به انتخاب نویسنده و با توجه به مخاطبان مورد نظر او) معمولا طنز و یا تراژدی و غمگین می باشد‌. بنا بر شواهد تاریخی، اولین ابداع کننده این سبک نگارش نمایش، ویلیام شکسپیر بوده است.
• نمایش های تراژدی و تراژیک: این نوع نمایشنامه ها همیشه دارای موضوعی بسیار غمگین و دردناک هستند؛ به گونه ای که داستان های تراژدی در اکثر موارد با مرگ تعداد زیادی از شخصیت های فرعی و اصلی داستان و حتی قهرمان قصه همراه اند.

برخی از نمایشنامه نویسان مطرح و مشهور جهان که می توانید در سبک های گفته شده آثار هنری برجسته ای از آن ها بیابید؛ عبارت اند از: آریستوفان، ویلیام شکسپیر، مولیر، میشیما، بهرام بیضایی و …

فرصت های شغلی رشته نمایشنامه نویسی

شما هنرجويان گرامی با شرکت در این دوره (و در صورت تمایل سایر دوره های هم موضوع و کاربردی حوزه نمایش مانند دوره های فیلمنامه نویسی، کارگردانی تئاتر، طراحی صحنه، بازیگری و ..‌.) در آموزشگاه پایتخت فناوری؛ به طور کامل به ادبیات نمایشی و تئاتر مسلط شده و می توانید در موقعیت های شغلی متنوع مشغول به فعالیت و درآمدزایی شوید.

برخی از مهم ترین حوزه های فعالیت و اشتغال برای دانش آموختگان و فارغ التحصیلان این رشته عبارت اند از: نمایشنامه نویسی، سناریو نویسی برای تبلیغات و تیزرهای تلویزیون و سوشال مدیا، نقد آثار ادبی و نمایشی و هنری، نگارش کتاب های داستانی و یا آموزشی، تدریس در آموزشگاه های تخصصی و برگزاری ورکشاپ های نمایشنامه نویسی و …

در پایان لازم است توضیح دهیم؛ شما هنرجويان گرامی با حضور در این کلاس می توانید سبکِ نمایش مورد علاقه خود (کمدی، طنز، درام، تراژدی، تاریخی یا …) را یافته و با راهنمایی اساتید باتجربه و کارآزموده دوره در مسیر شغلی مورد علاقه خود که متناسب با توانمندی ها و ویژگی های شخصیتی شماست؛ قدم بگذارید و به درآمدهای خوب و جایگاه اجتماعی عالی دست یابید.