آموزش گلیم بافی

گلیم بافی از هنرهای ارزنده ایرانی می باشد که دارای پیشینه ای قدیمی تر از قالی بافی و فرش بافی است و به گونه ای، مقدمه و آغازگر صنعتِ بافندگی و نساجی به شکل نوینِ امروزی به شمار می آید. بنا بر شواهد تاریخی، قدمتِ بافت گلیم در جهان به حدود 5000 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد و امروزه نیز این هنر فاخر جزو صنایع دستی مهم ایران محسوب می شود و در کشورهای دیگر (مانند چین، افغانستان، پاکستان، اوکراین، سوریه، لبنان، عربستان، ترکیه، رومانی، لهستان و …) هم بافت و استفاده از گلیم هنوز رواج دارد.

جالب است بدانید با این که فرش و گلیم هر دو عمدتا به عنوان زیرانداز و وسیله ای تزئینی برای پوشش کف منزل به کار می روند؛ نحوه بافت و ساختار آن ها کاملا با یکدیگر متفاوت است. از مهم ترین تفاوت های بین گلیم و قالی می توان این موارد را بر شمرد:

گلیم ها صاف و بدون پرز (نخ خاب) هستند و به صورت تخت و بدون برجستگی بافته می شوند. به علاوه؛ در تهیه گلیم معمولا از نقشه و طرح استفاده نمی گردد؛ بلکه بافنده به شکل انتزاعی و ذهنی، تصویری که در فکر خود دارد را روی گلیم پیاده سازی می کند. از طرف دیگر، محتویات و طرح هایی که عمدتا روی گلیم ها بافته می شوند در قالب شکل های هندسی (مانند دایره، مربع، لوزی، شش گوش و …) هستند در حالی که نقوش به کار رفته در بافت فرش و قالی بسیار متنوع بوده و شامل مواردی مانند گل و بوته، آثار باستانی و ابنیه تاریخی، اسلیمی، افشان، شاه عباسی و … می شود.

انواع گلیم و کاربرد آن ها

بنا به نظر کارشناسان و صاحب نظران، گلیم ها را می توان با توجه به فاکتورهای مختلفی دسته بندی کرد. برای مثال، با توجه به فرآیندِ بافت و ساختار؛ گلیم ها دارای انواع متعادل (بافت به شکل ساده و معمولا تک رنگ) ، یک رو (ایجاد نقش روی گلیم با استفاده از پود گذاری) ، دو رو (بهره گیری از روش پود نمای چاکدار و متصل) و برجسته (بافت به کمک روش پیچکی و دارای طرح و نقوش زیاد و شبیه به فرش) هستند.

به علاوه؛ با توجه به جغرافیا یا مکان بافت نیز می توانیم گلیم ها را دسته بندی کنیم که شناخته شده ترین انواع آن ها عبارت اند از: گلیم ایل شاهسون (آذربایجان)، لری، هرسین (کرمانشاه)، بلوچ، خمسه (شیراز)، سنه (سنندج)، ایل قشقایی، زرند (کرمان)، ترکمن (گلستان و خراسان)، عنبران (اردبیل) و سایر موارد. لازم به ذکر است، تفاوت بین گلیم های بافته شده در مناطق مختلف کشور در نقش و طرح و رنگ بندی و همچنین روش بافت و نوع کاربرد آن هاست.

این روزها گلیم ها در زندگی سبک شهری، روستایی و عشایری کاربردهای فراوانی دارند و برای اهداف گوناگونی به کار گرفته می شوند که برخی از رایج ترینِ آن ها عبارت اند از: کف پوش، زیر انداز، خورجین، جل اسب (رو اسبی)، لباس و کیف، دیوار پوش، چادر عشایر، کوسن و بالشتک مبل، پرده، رو مبلی و رو تختی، سبد، کیسه حمل مواد غذایی (نمکدان عشایر) و …

تجهیزات و وسایل مورد نیاز بافت گلیم

شما هنرجويان گرامی برای شرکت در این کلاس لازم نیست وسایل و تجهیزات مورد نیاز گلیم بافی را با خودتان حمل کرده و به سر کلاس بیاورید چرا که آموزشگاه به طور کامل همه ابزارها و لوازم را در اختیارتان قرار می دهد. اما برای شروع به کار و فعالیت حرفه ای و تمرین کردن در منزل در حین و پس از دوره، باید یک سری وسایل و تجهیزات خاص تهیه کنید که در ادامه لیست کاملی از آن ها را برای شما آورده ایم:

• نخ چله: برای بافت گلیم از نخ های مختلفی از جنس پشم، پنبه و ابریشم استفاده می شود که دارای قیمت ها و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوتی هستند.
• خامه: پشم به طور مستقیم در بافت گلیم قابل استفاده نیست و باید مراحل مختلف (مانند شستشو، ریسیده شدن و رنگرزی) را پشت سر بگذارد تا به خامه تبدیل گشته و بتوان آن را در گلیم بافی به کار گرفت.
• دار: چارچوبی است که گلیم بر روی آن بافته می شود و دارای دو نوع عمودی (ایستاده) و افقی (خوابیده) می باشد که عشایر معمولا از نوع افقی (قابل حمل) آن و روستانشینان و شهرنشینان از نوع عمودی (ثابت و غیر قابل حمل) آن بهره می گیرند.
• دفتین: کاربرد اصلی آن در محکم کردن اتصال بین تار و پود گلیم است و شخص بافنده از دفتین استفاده می کند تا با وارد آوردن ضربه به گلیم، تار و پود را با هم درگیر کرده و به یکدیگر وصل نماید.
• سایر وسایل و ابزارها: برخی دیگر از مهم ترین لوازم و تجهیزات گلیم بافی شامل قیچی، چاقو، شانه، نقشه، کجوف، سیخ پودکشی، دستگاه بافت، تسمه، هاف و … هستند.

در پایان لازم است توضیح دهیم برخی از فروشگاه ها، وسایل بافت گلیم را به صورت پکیج نیز به فروش می رسانند و در صورت خرید از این مراکز، لازم نیست به صورت جداگانه و تک تک این ابزارها را تهیه نمایید. شما هنرجويان گرامی می توانید با شرکت در این دوره ضمن آشنایی با طرز کار وسایل نام برده شده، انواع سبک ها و مدل های گلیم بافی را یاد گرفته و بعد از اتمام دوره با توجه به علایق و توانمندی های خود؛ محصولات متنوعی را تولید کرده و از آن ها برای دکوراسیون سنتی و کلاسیک منزل خود بهره بگیرید و یا با فروش گلیم به دوستداران صنایع دستی ایرانی، به درآمدهای خوبی دست یابید.