رایزر چیست و انواع آن کدامند؟

رایزر (Riser) به معنای بالا رونده است و در صنعت ساخت و ساز به هر المانی که به صورت عمودی در ساختمان بالا رود می گویند. البته برخی از مهندسین و کارگران واژه رایزر را برای لوله های عمودی ساختمان نیز به کار می برند. اما اصطلاح رایزر تنها به لوله های آب و فاضلاب مربوط نمی شود و کاربرد های وسیع تری دارد. به همین علت ما در این محتوا به طور کامل درباره رایزر، انواع آن و کاربردهای هر کدام صحبت می کنیم. با آموزشگاه پایتخت فناوری همراه شوید.

رایزر چیست و چه کاربردی دارد؟

رایزر به اعضای عمودی ساختمان که در یک راستا و عمدتا از پایین به بالا اجرا می شوند، می گویند. لوله های آب و فاضلاب، لوله تهویه، هواکش، مدار گرمایش و حتی کابل های برق همگی رایزر نامیده می شوند. رایزرها اغلب در دیوارها پنهان می شوند اما باید در مکانی قرار بگیرند که دسترسی به آنها جهت سرویس دوره ای امکان پذیر باشد. برای عبور لوله ها باید سقف طبقات کنده و لوله ها به خوبی در محل مهار شوند. کابل های برق نیز اغلب از طریق کانکتورهای قائم عمودی که روی دیوار و ستون ها نصب شده اند، به سوکت متصل و از منبع برق شهری تغذیه می کنند.

جنس لوله های رایزر معمولا از پلی اتیلن، upvc، گالوانیزه یا آهنی است که با توجه به جنس کاربرد مخصوصی دارند. به عنوان مثال از رایزر upvc برای لوله های برق و از رایزر پلی اتیلن برای انتقال آب استفاده می شود. علاوه بر این، رایزرها بسته به نوع اتصالات دو طرف آن می توانند به صورت فلنچی یا رزوه ای تولید شود. مثلا رایزرها با توجه به میزان آب مورد نیاز سطح خاک در قطره های 1.5 تا 4 اینچی قابل استفاده هستند.

انواع رایزر و کاربردهای آن

رایزرها به دو دسته مکانیکال و الکتریکال دسته بندی می شوند. در ادامه با برخی از انواع آن آشنا می شوید.

1- رایزر لوله آب

رایزر لوله آب همان لوله اصلی آب ساختمان است که توزیع آب در مکان های منشعب شده در طبقات مختلف ساختمان را انجام می دهد. این نوع رایزر از پایین به بالا و در طول ساختمان کشیده می شود. در طراحی لوله کشی رایزر آب یک شبکه توزیع وجود دارد. این شبکه به گونه ای طراحی شده است که آب ورودی به درون لوله اصلی حداقل میزان فشار را در لوله های انشعاب داشته باشد.

لوله اصلی آب اغلب در میانه های دیواره های داخلی و با فاصله از رایزر فاضلاب و برق نصب می شود. در قسمت بالایی رایزرها، شیرهای قطع و وصل جهت تعیین میزان آب مصرفی تعبیه می شوند. جنس رایزر آب معمولا گالوانیزه، پلی اتیلن یا upvc است. قطر رایزر آب باید از لوله های فرعی بزرگتر باشد. همچنین، قطر لوله کنتور آب باید از لوله اصلی کمتر باشد تا مشکلی در فرایند آبرسانی طبقات بوجود نیاید.

نحوه قرار دادن رایزرهای آب در ساختمان به دو صورت است:

• حالت اول: لوله کشی از پایین و از ابتدای کنتور آب تا بالای ساختمان امتداد دارد. در این حالت، به هر طبقه از ساختمان، رایزر آب منشعب می شود.
• حالت دوم: لوله کشی از بالا به پایین صورت می گیرد. این روش بیشتر در مناطقی که فشار آب کم است، کاربرد دارد. برای برطرف کردن این مشکل، در بالای پشت بام یک منبع تغذیه نصب می شود تا آب با فشار بیشتری به طبقات مختلف ساختمان هدایت شود. رایزرها بعد از اتصال به منبع تغذیه، تغییر جهت می دهند و آب را از بالا به پایین ساختمان جاری می سازند.

2- رایزر فاضلاب

رایزر فاضلاب در قسمت هایی از ساختمان مانند آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی و جدا از هم قرار دارند. به عنوان مثال، رایزر آشپزخانه باید از فاضلاب خروجی حمام یا دستشویی جدا باشد. برای رایزرهای فاضلاب معمولا از لوله های پولیکا و پوش فیت استفاده می شود زیرا مقاومت بسیار بالایی در برابر خوردگی حاصل از مواد اسیدی و شیمیایی دارند.

لوله اصلی فاضلاب از بالا به پایین کشیده می شود و در طبقات مختلف ساختمان دارای انشعاباتی است. این لوله در انتها به چاه اصلی فاضلاب که در بیرون ساختمان است، هدایت می شود. قطر رایزر فاضلاب در قسمت های پایینی بیشتر است تا بتواند پساب طبقات را جمع کند و به چاه اصلی انتقال دهد.

3- رایزر برق

رایزر الکتریکال به دو نوع رایزر جریان قوی و رایزر جریان ضعیف دسته بندی می شود. رایزر جریان قوی برای عبور کابل های برق 220 ولت تا 380 ولت می باشد. این در حالی است که از رایزر جریان ضعیف برای عبور کابل های تلفن، آنتن، دوربین مداربسته، آیفون، اعلام حریق و به طور کلی هر کابلی که ولتاژ آن کمتر از 220 ولت است، استفاده می شود. رایزرهای جریان قوی و ضعیف باید حداقل 30 سانتیمتر از یکدیگر فاصله داشته باشند.

در هر طبقه یک جعبه تقسیم بر روی رایزرهای برق تعبیه می شود که دریچه بازدید نام دارد. این دریچه دسترسی به کابل ها را جهت تعمیر یا تعویض آنها راحت تر می کند. کابل ها باید با یک کاور محافظتی در درون داکت پلاستیکی قرار بگیرند و در محل خود سفت شوند.

4- رایزر شوفاژ

در ساختمان هایی که موتورخانه مرکزی دارند از رایزر شوفاژ استفاده می شود. هر شوفاژ از دو رایزر تشکیل شده است. یک رایزر برای لوله کشی رفت و دیگری جهت لوله برگشت سیستم گرمایشی. ساختمان های دارای پکیج دیواری فاقد رایزر شوفاژ هستند.

5- رایزر لوله گاز

برخی از ساختمان ها از یک کنتور گاز مشترک استفاده می کنند. در این ساختمان ها یک لوله اصلی گاز و در صورت تفکیک کنتور، هر واحد یک لوله گاز جداگانه دارد. رایزرهای گاز باید عایق کاری و با یک فاصله استاندارد از سایر تاسیسات نصب شوند.

6- رایزر هواکش

رایزر هواکش برخلاف رایزر آب و فاضلاب از پایین به بالا تعبیه می شود تا گازهای خروجی بتوانند به سمت پشت بام هدایت شوند. سر لوله های رایزر هواکش باید به شکل u و رو به پایین باشد تا گازهای خارج شده نتوانند توسط جریان هوای حاصل از کولر وارد ساختمان شوند.

7- رایزر آب باران

از رایزر آب باران برای جمع آوری آب های سطحی تراس، پشت بام و بالکن استفاده می شود. این لوله ها قسمتی از لوله کشی فاضلاب هستند و در انتها به سیستم فاضلاب هدایت می شوند. در طراحی اصولی رایزر باران باید یک لوله اصلی جدا برای آب باران در نظر گرفته شود که مستقیما بدون هیچ انشعابی از کف خواب یا کفشورهای پشت بام به سمت لوله اصلی فاضلاب هدایت شود.

8- رایزر آتش نشانی

از رایزر آتش نشانی به هنگام وقوع حریق و جهت کمک به آتش نشان ها جهت خاموش کردن آتش استفاده می شود. از این رو، رایزرهای اتش نشانی باید به صورت خشک و در تمام طبقات ساختمان انشعاب داشته باشند. در زمان وقوع آتش سوزی، آب از طریق ماشین های آتش نشانی به این نوع رایزرها منتقل می شود و در هر طبقه تنها یک مامور آتش نشانی وظیفه اطفاء حریق را بر عهده دارد.

سوالات متداول

1- رایزر چیست؟

رایزر به لوله هایی گفته می شود که به صورت عمودی و در راستای ساختمان نصب شوند.

2- انواع رایزر کدامند؟

رایزر آب و فاضلاب، هواکش، برق، شوفاژ، آتش نشانی و باران از پرکاربرد ترین رایزر ها هستند.

معرفی مجتمع پایتخت فناوری

مجتمع پایتت فناوری یک آموزشگاه فنی و حرفه ای است که آموزش تعمیرات لوازم خانگی، آموزش کابینت سازی، آموزش کلید سازی و… را با مناسب ترین شهریه ثبت نام می کند.