آشنایی با اجزای سیستم اعلام حریق و نحوه عملکردشان

سیستم اعلام حریق یکی از مهمترین و ضروری ترین تجهیزات یک ساختمان محسوب می شود که در تامین امنیت جانی و مالی افراد نقش موثری دارد. اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق با عملکرد خود در کنار یکدیگر در زمان بروز آتش سوزی، از وارد آمدن خسارات بیشتر جلوگیری می کنند. هر کدام از این قطعات و بخش ها از ویژگی هایی برخوردارند که در این مقاله به صورت جامع و کامل به معرفی و بررسی آن ها می پردازیم. اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتر درباره اجزای سیستم اعلام حریق هستید، پیشنهاد می کنیم تا انتها همراه پایتخت فناوری باشید.

معرفی بخش های اصلی سیستم اعلام حریق

در گذشته سسیستم های اعلام حریق از دو بخش حسگر و هشدار دهنده متصل به یک خروجی صوتی تشکیل شده بودند. اما امروزه در مدل های جدید این سیستم، سه بخش اصلی که هر کدام دارای اجزا و قطعات مخصوص به خود هستند، وجود دارد. بطور کلی می توان گفت سیستم اعلام حریق از بخش های زیر تشکیل شده است:

• تشخیص حریق: این بخش و اجزای آن، وظیفه شناسایی و تشخیص آتش را بر عهده دارند.
• اعلام حریق: پس از تشخیص آتش، این بخش وارد عمل شده و با کمک قطعات مخصوص، مشکل به وجود آمده را گزارش یا اعلام می کند.
• پنل مرکزی: به عنوان مغز سیستم اعلام حریق شناخته می شود که پیام ها و داده های مختلف را دریافت و دستورات لازم را ارسال می کند. پنل مرکزی در واقع پل ارتباطی دو بخش تشخیص حریق و اعلام حریق است.

معرفی قطعات و اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق

همانطور که گفته شد سیستم اعلام حریق در ساختمان ها و مجموعه های مختلف دارای سه بخش بوده که قطعات و اجزای مختلفی را شامل می شوند. علاوه بر اجزای اصلی، یکسری از قطعات جانبی نیز در سیستم اعلام حریق مشاهده می شود که وجود آن ها مهم بوده و به بالا رفتن راندمان و عملکرد صحیح سیستم کمک می کنند. در ادامه به بررسی اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق می پردازیم.

قطعات و اجزای بخش تشخیص حریق

در این قسمت از سیستم اعلام حریق، قطعاتی به کار رفته اند که وظیفه شناسایی یا همان تشخیص آتش سوزی را بر عهده دارند. این اجزا به صورت اتوماتیک و دستی بوده و شامل موارد زیر می شوند:

1- دتکتور

دتکتور از مهمترین اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق محسوب می شود که در دسته قطعات مربوط به تشخیص حریق قرار دارد. این قطعه وظیفه آشکارسازی آتش سوزی را بر عهده داشته و به همین دلیل با نام آشکارساز نیز شناخته می شود.

دتکتور در زمان بروز حریق، سیگنال های لازم را به مرکز کنترل یا همان پنل مرکزی ارسال می کند. انواع مختلفی از دتکتور در سیستم اعلام حریق وجود دارد که بر اساس نوع حسگر تقسیم بندی می شوند و شامل موارد زیر هستند:

• دتکتور حرارتی: این دتکتور به حرارت حساس بوده و به محض حس کردن مقدار حرارت بیش از اندازه تعریف شده، سیگنال اعلام خطر را ارسال می کند. معمولا از این نوع دتکتور برای مکان هایی که آتش سوزی به سرعت شکل گرفته و در یک منطقه شعله ور می شود، استفاده می گردد.
• دتکتور دود: این نوع دتکتور بلافاصله پس از انتشار دود ناشی از آتش سوزی وارد عمل شده و با تشخیص حریق، سیگنال لازم را به پنل مرکزی ارسال می کند. برای مکان هایی که شروع آتش سوزی کند است، از دتکتور دود استفاده می شود.
• دتکتور شعله ای: در انبارها و مراکز تجاری بزرگ و مکان هایی که احتمال آتش سوزی بالا بوده و خطرات زیادی را به همراه دارد، از دتکتور شعله ای استفاده می شود. این مدل دتکتور مجهز به سنسور مادون قرمز بوده و براساس دریافت امواج الکترومغناطیسی عمل می کند.

2- شاسی

از دیگر اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق می توان به شاسی اشاره کرد. این قطعه که با نام شستی نیز شناخته می شود، از اجزای غیرخودکار یا همان دستی بخش تشخیص حریق به شمار می رود. شاسی باید توسط یک اپراتور یا افراد حاضر در محل فعال شود تا سیگنال تشخیص آتش سوزی به پنل مرکزی ارسال گردد. به همین خاطر شاسی حریق را در نقاطی از ساختمان ها و مجموعه ها مانند راهروها، راه پله ها، درب های ورودی و خروجی و … نصب می کنند که افراد دسترسی راحت و سریعی به آن داشته باشند. این شاسی به رنگ قرمز بوده و بر روی آن کلمه آتش به زبان انگلیسی (FIRE) نوشته شده است.

انواع مختلفی از شاسی تشخیص حریق وجود دارد که هرکدام از ویژگی هایی برخوردارند و شامل موارد زیر هستند:

• شاسی شیشه ای: رایج ترین نوع شاسی سیستم اعلام حریق، شاسی شیشه ای است. برای فعال کردن این شاسی ابتدا باید لایه شیشه ای روی آن شکسته شود. به محض شکسته شدن این شیشه پیام تشخیص حریق به پنل مرکزی ارسال می گردد.
• شاسی ضد آب: در مکان های مرطوب مانند کارخانجات، گلخانه ها، استخرها و …، شاسی ضد آب استفاده می شود. برای فعال کردن این شاسی نیاز به فشار دادن یا ضربه زدن است.
• شاسی فشاری: این نوع شاسی برخلاف شاسی شیشه ای نیاز به ضربه ندارد و تنها با فشردن یک دکمه می توان پیام تشخیص آتش سوزی را به مرکز کنترل ارسال کرد.
• شاسی ضد انفجار: در مکان هایی که احتمال انفجار در صورت آتش سوزی وجود دارد، از این نوع شاسی استفاده می شود. در کارخانجات و محیط های صنعتی و شیمیایی، پالایشگاه های نفت و گاز، کارگاه های مختلف و … از شاسی ضد انفجار به خاطر مقاومت بالای آن بهره می برند. این شاسی نیز به صورت فشاری طراحی شده و با فشردن دکمه آن می توان پیام را به پنل مرکزی ارسال نمود.

قطعات و اجزای بخش اعلام حریق

پس از تشخیص آتش سوزی و ارسال پیام از طریق دتکتورها و شاسی ها به پنل مرکزی، اعلام حریق صورت می گیرد. از آنجایی که هر چه زودتر افراد حاضر در منطقه حریق از وضعیت مطلع شوند، احتمال بروز خسارت های مالی و جانی کاهش می یابد، این اجزا و قطعات از اهمیت بالایی برخوردارند. به طور کلی، می توان اجزای بخش اعلام حریق را به دسته دیداری و شنیداری تقسیم بندی کرد که شامل موارد زیر می شوند:

1- آژیر

یکی از اجزای صوتی یا شنیداری سیستم اعلام حریق، آژیر است. با شروع آتش سوزی و پس از دریافت پیام تشخیص حریق توسط پنل مرکزی، دستورات لازم برای اعلام آن به آژیرها صادر می شود تا با تولید صدا افراد را مطلع کنند. صدای این آژیر با دیگر صداهای آلارم های ساختمان متفاوت است تا به درستی تشخیص داده شود.

مکان های مختلفی برای نصب آژیر در ساختمان ها و مجموعه ها در نظر گرفته می شود که از مهمترین آن ها می توان به راهروها، راه پله ها، انبارها، پارکینگ و … اشاره کرد. حداقل صدای آژیر اعلام حریق باید 65 دسی بل باشد. انواع مختلفی از آژیر وجود دارد که از نظر ساختار و نوع صدا و محل استفاده متفاوت می باشند و شامل موارد زیر هستند:

• آژیر پیزو: این آژیر تک صدا بوده و معمولا در ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری مورد استفاده قرار می گیرد.
• آژیر شیپوری: متداول ترین نوع آژیر سیستم اعلام حریق، آژیر شیپوری است که صدای آن همانند آژیر ماشین های پلیس یا آمبولانس ها می باشد.
• آژیر موتوردار: در محیط ها و مجموعه های بزرگ و وسیع مانند کارخانجات و مراکز صنعتی از این نوع آژیر استفاده می شود زیرا در ساختارش دارای یک پروانه بوده که با چرخش خود موجب افزایش صدا و پرتاب آن به فاصله دورتر می شود.

2- چراغ چشمک زن

از دیگر اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق که در بخش اعلام آتش سوزی و تجهیزات دیداری قرار دارد، می توان چراغ چشمک زن را نام برد. از این چراغ بیشتر برای مکان هایی که افراد ناشنوا حضور دارند و یا امکان شنیده شدن صدای آژیر کم است، استفاده می شود.

چراغ چشمک زن که با نام فلاشر نیز شناخته می شود، اکثرا به رنگ قرمز طراحی و تولید می گردد. این چراغ معمولا در قسمت های مختلف ساختمان ها و مجموعه ها مانند بالای درب، اتاق ها، راهروها، راه پله ها، ورودی و خروجی، پارکینگ و … نصب می گردد تا در معرض دید باشد. در بسیاری از سیستم های اعلام حریق، چراغ چشمک زن را در موازات آژیرها قرار می دهند تا به صورت هماهنگ با یکدیگر فعال شوند.

قطعات و اجزای پنل مرکزی

پنل مرکزی به عنوان مغز متفکر سیستم اعلام حریق وظیفه دریافت پیام، تصمیم گیری، ارسال پیام و هماهنگی سایر اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق را بر عهده دارد. در واقع این پنل دستورات و فرمان های لازم را برای فعال شدن آژیرها و چراغ های چشمک زدن صادر می کند؛ بدین ترتیب افراد حاضر در محل وقع آتش سوزی، از وضعیت موجود مطلع می شوند.

این قطعه در مکان هایی که احتمال آتش سوزی بسیار کم است، نصب می شود. همچنین، محل نصب پنل مرکزی باید از نظر دسترسی بسیار عالی باشد تا در زمان لازم جهت انجام تنظیمات و سرویس های مختلف، اپراتورها دچار مشکل نشوند.

علاوه بر این، قرار گرفتن پنل مرکزی در مسیر رفت و آمد افراد مانند درب ورودی، باعث می شود در زمان بروز حریق، به محض روشن شدن چراغ های پنل، افراد حاضر در محل، مکان دقیق حریق را شناسایی کرده و اقدامات لازم را بهتر و سریعتر انجام دهند.

انواع مختلفی از پنل مرکزی سیستم اعلام حریق وجود دارد که از مهمترین آن ها می توان به کنترل پنل متعارف، آدرس پذیر، وایرلس و هوشمند اشاره کرد. این کنترل پنل ها از نظر ساختار، نوع سیم کشی، نوع برد و یکسری از فاکتورهای دیگر با یکدیگر تفاوت داشته اما به طور کلی عملکرد اصلی همه آن ها یکسان است.

پنل مرکزی دارای اجزای مختلفی است که مهمترین آن ها عبارتند از:

1- برد

برد الکترونیکی از یک سری قطعات مانند خازن، آی سی و … تشکیل شده است که وظیفه پردازش اطلاعات را برعهده دارند. این برد پیام های دریافتی از دتکتورها را تجزیه و تحلیل کرده و پس از تصمیم گیری فرمان های لازم را به آژیرها و چراغ های چشمک زدن ارسال می کند.

2- منبع تغذیه

سامانه اعلام خطر آتش سوزی باید به جز اتصال به برق شهری، مجهز به یک منبع تغذیه نیز باشد. زیرا ممکن است در اثر آتش سوزی و قطع برق، خاموش شود. در واقع منبع تغذیه وظیفه تامین جریان الکتریکی مورد نیاز سیستم اعلام حریق در زمان قطی برق را بر عهده دارد.

البته نوعی از منبع تغذیه نیز وجود دارد که در خارج از پنل مرکزی و به عنوان قطعه ای مجزا در کنار پنل نصب می شود. در این حالت جریان دهی یا منبع تغذیه بین 3 تا 6 آمپر است. معمولا در زمان هایی که تعداد مکان هایی که اجزای تشخیص و هشدار دهنده زیاد است، از منبع تغذیه بیرونی استفاده می شود.

3- ایزولاتور

این قطعه اجازه نمی‌دهد سیستم حتی در زمان وقوع حریق خاموش شود. ایزولاتور یا جداکننده نوعی کلید است که به طور موقت یک اتصال کوتاه در مدار بوجود می‌آورد. چنانچه در زمان وقوع حریق، به هر دلیلی برق ساختمان قطع شود یا قسمتی از مدار دچار مشکل شود، با استفاده از این جدا کننده‌ ها می‌توان قسمت معیوب را از بخش سالم جدا کرد و پس از برطرف شدن مشکل، دوباره اتصال مدار را برقرار نمود. به عبارت دیگر، ایزولاتور با خارج کردن قسمتی از مدار که اتصال کوتاه بین آن ها ایجاد شده است، موجب می‌شود سیستم اعلام حریق به کار خود ادامه دهد.

نتیجه گیری

عملکرد صحیح یک سیستم اعلام حریق به وضعیت اجزای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر این قطعات سالم بوده و از کارایی و کیفیت لازم برخوردار باشند، تشخیص آتش سوزی و اعلام آن به درستی صورت می گیرد.  امیدواریم مطالب ارائه شه مفید واقع شده باشند و توانسته باشید به خوبی با اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق آشنا شوید.